Живееме во дигитално време во кое податоците се повредни повеќе од кога било.
Неодамна новинарот Никола Морача беше приведен во полициска станица под присилба да го открие изворот на информацијата во врска со приказната што ја објавил, но откако тој одбил да го открие неговиот извор, одземен му е и телефонот.
Новинарите/ките често се цел на различни притисоци за да ги откријат нивните извори на информации. Ранливоста е уште поголема откако живееме во дигиталниот свет. Таа ранливост не се однесува само на недржавните туку и на државните актери кои со лоши законски решенија сѐ повеќе настојуваат да ги загрозат граѓанските, а со самото тоа и новинарските слободи.
Затоа заштитата на онлајн комуникацијата, општото знаење за начините на заштита и користењето на онлајн сферата како и дигиталната хигиена е од клучно значење за медиумите.
Што подразбира онлајн следењето?
Веб или интернет следење е собирање и споделување на информации за активностите на корисникот/чката на интернет. Тие се користат за следење на однесувањето на корисникот/чката кои се движат низ интернетот а најчесто се користат за собирање на податоци за рекламирање.
Технологиите за следење најчесто се во сопственост на хостингот на веб-страниците, маркетиншките компании, рекламните агенции па дури и на владите. Тие понекогаш ги чуваат овие податоци за нив или пак можат да им ги продадат на трети лица во замена за други услуги. Понекогаш ги користат за уценување или за добивање на информации што се тајни, како на пример откривање на изворот на информации.
Некои вообичаени техники за онлајн следење вклучуваат:
- Колачиња: Мали делови од податоците кои веб-страницата ги складира на компјутерот на корисникот/чката. Колачињата можат да ја следат активноста на корисникот/чката на веб-страницата и тие можат да се користат за помнење на податоците за најава, на преференциите и на другите информации.
- Web beacons: Познати се и како ознаки на пикселите или јасни GIF-ови, тоа се мали слики што се вградени на веб-страницата или во меилот, кои можат да го следат однесувањето на корисникот/чката и да собираат податоци за интеракциите на корисникот/чката со веб-страницата.
- Отпечаток на прстот на уредот: Оваа техника користи информации за уредот на корисникот/чката, како што се типот на пребарувачот, оперативниот систем и резолуцијата на екранот, за да се креира единствен идентификатор за тој уред. Овој идентификатор потоа може да се користи за следење на корисникот/чката на различни веб-страници.
- Следење на IP адресата: Веб-страниците можат да ја следат IP адресата на корисникот/чката, која може да се користи за определување на локацијата на корисникот/чката и за следење на нивните активности на различни веб-страници.
- Следење на пребарувачот: Веб-страниците можат да собираат податоци за веб пребарувачот на корисникот/чката, како што се инсталираните додатоци и екстензиите, кои можат да се користат за следење на корисникот/чката на различни веб-страници.
Иако собирањето на податоци се користи секојдневно а следењето на однесувањето на корисниците во онлајн сферата е составен дел од работата на рекламните компании, сепак ваквите техники се користат и за уценување или за откривање на информациите кои се заштитени. Затоа ваквите техники предизвикуваат загриженост за приватноста и за безбедноста на податоците.
Што можат медиумите и новинарите/ките да преземат за повеќе да се заштитат во онлајн сферата?
Новинарите/ките можат да преземат неколку чекори за да се заштитат од онлајн техниките за следење:
- Користете пребарувачи кои се фокусирани на приватноста: Новинарите/ките можат да користат пребарувачи кои се фокусирани на приватноста, како што е Tor Browser, кој е дизајниран за да штити од следење и од надзор на мрежата.
- Инсталирајте екстензии на пребарувачот: Медиумите и медиумските работници/чки можат да инсталираат екстензии на пребарувачот, како што се Privacy Badger или uBlock Origin, кои ги блокираат скриптите за следење и ги спречуваат веб-страниците да ги собираат нивните податоци.
- Избришете ја кеш меморијата и колачињата на пребарувачот: Треба редовно да се брише кеш меморијата и колачињата на вашиот пребарувач за да ги отстраните сите складирани податоци кои можат да се користат за следење на вашите мрежни активности.
- Користете VPN: Новинарите можат да ја користат виртуелната приватна мрежа (VPN) за шифрирање на нивниот интернет сообраќај и за заштита на нивните активности на мрежата од љубопитните очи.
- Оневозможи ги колачињата од трети страни: Новинарите/ките можат да ги оневозможат колачињата од трети страни во поставките на нивниот пребарувач, што може да ги спречи веб-страниците да ги следат нивните активности на мрежата на повеќе страници.
- Користете шифрирани алатки за комуникација: Со користење на шифрирани алатки за комуникација и апликации, како на пример Signal, можете дополнително да се заштитите себеси и изворите на информации.
- Избегнувајте кликнување на сомнителни линкови: Бидете внимателни кога кликнувате на сомнителни линкови, бидејќи тоа можат да бидат обиди за кражба на идентитетот или злонамерен софтвер.
Преземајќи ги овие чекори, медиумските организации, но и индивидуалните новинари/ки можат да ја заштитат нивната приватност и да ја одржат нивната онлајн безбедност, а притоа да ја извршуваат нивната работа на транспарентен и на етички начин. Исто така, важно е новинарите/ките да бидат информирани за новите техники за онлајн следење на интернет и редовно да ги ажурираат нивните безбедносни мерки за да бидат пред потенцијалните закани.
Electronic Frontier Foundation ја има бесплатната алатка Cover Your Tracks, која анализира колку добро вашиот пребарувач и екстензиите ве штитат од техниките за онлајн следење. Test Cover Your Tracks ви покажува како ловците го гледаат вашиот пребарувач и колку тој е уникатно конфигуриран, па и препознатлив. Покрај тоа што е корисничка алатка, Cover Your Tracks е исто така тековен истражувачки проект за откривање на алатките и на техниките на онлајн ловците и за тестирање на ефикасноста на екстензиите за приватност.
Тестирајте ја вашата моментална состојба и преземете ги потребните чекори за да се заштитите себеси и вашите извори на информации преземајќи ги основните безбедносни чекори за новинари/ки.
