Po jetojmë në një epokë digjitale ku të dhënat janë më të vlefshme se kurrë më parë.
Së fundmi gazetari Nikola Moraca është dërguar në mbajtje në stacionin policor nën presion për të zbuluar burimin e informatave në lidhje me lajmin që ka publikuar dhe pasi nuk ka pranuar të tregojë burimin, i është konfiskuar telefoni.
Gazetarët janë shpesh cak i presioneve të ndryshme për të zbuluar burimet e tyre të informatave. Ndjeshmëria është edhe më e madhe qëkur jetojmë në një botë digjitale. Kjo ndjeshmëri nuk lidhet vetëm me palët joshtetërore por edhe me aktorë shtetërorë të cilët me zgjidhjet e këqija legjislative përpiqen gjithnjë e më shumë t'i shkelin liritë qytetarë, e bashkë me to edhe liritë mediale.
Prandaj mbrojtja e komunikimit online, njohuritë e përgjithshme për mënyrat e mbrojtjes dhe përdorimit të sferës online, si dhe higjiena digjitale janë të një rëndësie qenësore për mediat.
Çka do të thotë gjurmimi online?
Gjurmimi web apo online është grumbullimi dhe shpërndarja e informatave mbi aktivitetet e përdoruesit të internetit. Ato përdoren për të gjurmuar sjelljen e përdoruesve që lëvizin nëpër internet, zakonisht përdoren për të mbledhur të dhëna për reklamim.
Teknologjitë e gjurmimit shpesh janë në pronësi të hostingut të faqeve, kompanive të marketingut, agjencive të reklamave dhe madje edhe qeverive. Ato nganjëherë i ruajnë këto informata për vete ose mund t'ua shesin palëve të treta në këmbim të shërbimeve të tjera. Nganjëherë i përdorin për të shantazhuar ose për të marrë informata që janë sekrete, si për shembull zbulimi i burimit të informatave.
Disa teknika të zakonshme të gjurmimit online përfshijnë:
- Kekët: Pjesë të vogla të dhënash që ruan webfaqja në kompjuterin e përdoruesit. Kekët mund të gjurmojnë aktivitetin e përdoruesit në webfaqe dhe mund të përdoren për të mbajtur mend të dhënat e hyrjes, preferencat dhe informata të tjera.
- Web beacons: Të njohura gjithashtu si simbole pixel ose GIF të qarta, këto janë imazhe të vogla të ngulitura në një webfaqe ose në një email, të cilat mund të gjurmojnë sjelljen e përdoruesit dhe të mbledhin të dhëna për ndërveprimet e përdoruesve me webfaqen.
- Gjurmët e gishtave të pajisjes: Kjo teknikë përdor informata rreth pajisjes së një përdoruesi, si lloji i shfletuesit, sistemi operativ dhe rezolucioni i ekranit, për të krijuar një identifikues unik për atë pajisje. Ky identifikues më pas mund të përdoret për të gjurmuar përdoruesin nëpër webfaqe të ndryshme.
- Gjurmimi i IP adresës: Webfaqet mund të gjurmojnë IP adresën e një përdoruesi, e cila mund të përdoret për të përcaktuar vendndodhjen e një përdoruesi dhe për të gjurmuar aktivitetin e tyre në webfaqe të ndryshme.
- Gjurmimi i shfletuesit: Webfaqet mund të mbledhin informata rreth shfletuesit të internetit të një përdoruesi, si p.sh. ekstensionet dhe shtesat e instaluara, të cilat mund të përdoren për të gjurmuar përdoruesin nëpër webfaqe.
Megjithëse mbledhja e të dhënave përdoret çdo ditë dhe gjurmimi i sjelljes së përdoruesve në sferën online është pjesë integrale e biznesit të kompanive reklamuese, këto teknika përdoren gjithashtu për shantazh ose zbulim të informatave të mbrojtura. Prandaj teknika të këtilla ngrenë shqetësime në lidhje me privatësinë dhe sigurinë e të dhënave.
Çka mund të bëjnë mediat dhe gazetarët për të mbrojtur veten më shumë në sferën online?
Gazetarët mund të ndërmarrin disa hapa për t'u mbrojtur nga teknikat e gjurmimit online:
- Përdorni shfletues të fokusuar në privatësi: Gazetarët mund të përdorin shfletues të fokusuar në privatësi, si Tor Browser, i cili është krijuar për të mbrojtur kundër gjurmimit dhe mbikëqyrjes online.
- Instaloni ekstensionet e shfletuesit: Mediat dhe punëtorët medialë mund të instalojnë ekstensione të shfletuesit, si Privacy Badger ose uBlock Origin, që bllokojnë skriptet e gjurmimit dhe i parandalojnë webfaqet të mbledhin të dhënat e tyre.
- Pastroni memorien dhe kekët e shfletuesit: Duhet të pastroni rregullisht memorien dhe kekët e shfletuesit tuaj për të larguar çdo të dhënë të ruajtur që mund të përdoret për të gjurmuar aktivitetet tuaja online.
- Përdorni VPN: Gazetarët mund të përdorin rrjet privat virtual (VPN) për të koduar trafikun e tyre online dhe për të mbrojtur aktivitetet e tyre në internet nga sytë kureshtarë.
- Pamundësoni kekët e palëve të treta: Gazetarët mund të pamundësojnë kekët e palëve të treta tek rregullimet e shfletuesit të tyre, gjë që mund të parandalojë që webfaqet të ndjekin aktivitetet e tyre online nëpër faqe të shumta.
- Përdorni vegla të koduara komunikimi: Duke përdorur vegla dhe aplikacione të koduara komunikimi, siç është Signali, ju mund të mbroni tutje veten dhe burimet tuaja të informatave.
- Mos klikoni në linkë të dyshimtë: Kini kujdes kur klikoni në linkë të dyshimtë, pasi mund të jenë përpjekje për vjedhje identiteti ose softuerë maliciozë.
Duke ndërmarrë këta hapa, organizatat e mediave dhe gazetarët mund të mbrojnë privatësinë e tyre dhe të ruajnë sigurinë e tyre online, ndërkohë që e kryejnë punën e tyre në mënyrë transparente dhe etike. Është gjithashtu e rëndësishme që gazetarët të jenë të informuar për teknikat e reja të gjurmimit online dhe të përditësojnë rregullisht masat e tyre të sigurisë për të qenë një hap përpara kërcënimeve të mundshme.
Electronic Frontier Foundation ka një vegël falas të quajtur Cover Your Tracks, e cila analizon se sa mirë shfletuesi dhe ekstensionet tuaja ju mbrojnë nga teknikat e gjurmimit online. Testi Cover Your Tracks ju tregon se si gjurmuesit e shohin shfletuesin tuaj dhe sa unik është për sa i përket konfigurimit, dhe sa i dallueshëm është. Përveç veglës së përdoruesit, Cover Your Tracks është edhe projekt i vazhdueshëm kërkimor për të zbuluar veglat dhe teknikat e gjurmuesve online si dhe për të testuar efektivitetin e ekstensioneve të privatësisë.
Testoni gjendjen tuaj aktuale dhe ndërmerrni hapat e nevojshëm për të mbrojtur veten dhe burimet tuaja të informatave duke ndërmarrë hapa bazë të sigurisë për gazetarët.
